Elinizde tuttuğunuz veya daha doğru bir ifadeyle, ekranınızdan size yansıyan bu çalışma, uzun zamandır aklımda dolanıp duran basit bir fikirden ortaya çıkmıştır: “Bir ülkenin anayasasının ilk üç maddesi, o ülke hakkında, kabataslak dahi olsa, birtakım bilgiler sunar bize.”

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982 tarihli Anayasası’nın ilk üç maddesine baktığımızda, aslında söz konusu bu fikrin veya varsayımın haklılık payı olduğunu görebiliriz: İlk üç madde de, özü itibariyle, “devlet” hakkındadır. Elbette ki, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın merkeze “devlet”i alması bir tesadüf değil, bilinçli bir seçimdir. Bilindiği üzere, 1982 Anayasası, askeri müdahalenin ardından, “özgürlüklerin bize bol geldiği” fikriyle hazırlanmış ve bu bağlamda “devletin sarsılmaz kimliği” ilk üç maddede belirtilerek, dördüncü bir maddeyle bunların değiştirilemeyeceği ve hatta değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği karara bağlanmış ve bu Anayasa halkoylamasına sunulmasının ardından %91,37 “evet” oyu ile kabul edilmiştir.

Bununla beraber, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yenik düşen ve “devlet erki”nin yakın tarihin en sistemli katliamlarını gerçekleştirdiği Almanya’nın 1949 tarihli Anayasasına baktığımızda, ilk üç maddesinde merkeze alınan kavramın artık “devlet” değil, “insan” olduğunu görüyoruz. Elbette ki, bu da bir tesadüf değil, bilinçli bir seçimdir. Tıpkı İran’ın İslam Devrimi’nin ardından 1979 tarihli Anayasası’nın ilk üç maddesinde kesin hatlarla İslam’ın ülkedeki yerini ve işlevini işaret etmesi gibi.

Her ne kadar hukuk fakültesi mezunu olsam da, mesleki bir kaygıyla değil, tamamen kişisel ve basit bir merak sebebiyle başka ülkelerin anayasalarını incelemeye başladım. Ancak işin garip tarafı, tam olarak 202 ülkenin anayasasına “online olarak” İngilizce olarak ulaşabilmeme karşın, Türkçede yaklaşık on beş tane ülkenin anayasasının çevirisini “online olarak” bulabildim. Bu ülkelerin de genel itibariyle “bilindik büyük ülkeler” olduklarını söylememe gerek yok sanırım. Dolayısıyla, yıllar evvel çeviri yapmaya iten güdülerim beni bir kere daha harekete geçirdi: Türkçe kaynaklarda eksikliğini gördüğüm bir şeyi, elimi taşın altına koyarak, kısmen de olsa kapatmak istedim. Söz konusu anayasaların tamamını tek başıma çevirmem mümkün olmayacağı için, en azından aklımdaki fikir, yani anayasaların ilk üç maddesinin önemli olduğu fikri kapsamında katkı sunabileceğim bir çalışma yapmayı uygun gördüm. Bu anlamda, en azından bu çalışma kapsamında, ilgi duyan kimselerin, dünyadaki başka ülkelerin anayasalarını kısmen de olsa karşılaştırma fırsatı yakalayabileceğini umuyorum.

Bu işe başladığımda, 202 anayasanın tamamının ilk üç maddesini çevirmek vardı aklımda, ancak yaklaşık iki hafta süren çeviri sürecinde bu çalışmanın beklediğimden daha hacimli bir hal almaya başladığını gördüm. Şu haliyle bir “kitapçık” sayılabilecek bu çalışma, 202 ülkeyi kapsaması durumunda neredeyse bir “kitap” haline gelecekti. Dolayısıyla, bu süreç boyunca bir karar verdim ve sayıyı 100’e indirdim ki, altından kalkabileceğim bir işe dönüşsün. En nihayetinde çeviri, kendi adıma kahramanlık hikayesine dönüştüreceğim bir iş değil, yaptığım süreç içerisinde kendim de zevk aldıkça sürdürebildiğim bir meşgale sadece. Bu sebeple, idealistliği bir kenara bırakarak, daha pragmatik bir yol izledim.

Adalet Bakanlığı’nın sitesinde bulabildiğim yaklaşık on beş anayasa hariç, geriye kalan ülke anayasalarının çevirisi bana aittir. Adalet Bakanlığı’nın sitesinde bulduklarımı da ilgili ülkelerin anayasaları ile karşılaştırdığımı ve gerekli durumlarda değişiklikler yaptığımı bildirmek isterim. Bu bağlamda, bu çalışmayı sadece “çeviren” adıyla değil, “derleyip çeviren” adıyla yayımlamayı daha uygun buldum.

Öte yandan, her ne kadar halihazırda 102 tane ülkeyi elemiş olsam da, burada olması beklenebilecek iki önemli anayasaya neden yer vermediğime ayrıca açıklık getirmek isterim. Burada bulunması beklenebilecek fakat bulunmayan anayasalardan ilki, ABD Anayasası’dır. Bunun sebebi, ABD Anayasası’nın ilk üç maddesinin haddinden fazla uzun olması ve teknik ayrıntılarla dolu olmasıdır. Üstelik, aslına bakılırsa, ABD Anayasası’nın Türkçesi de bulunmaktadır, ancak çevirisini bizzat yapmadığım bu kadar uzun bir parçayı doğrudan bu çalışmaya eklemenin etik olmayacağını düşündüm. İkinci olarak da Birleşik Krallık Anayasası’nı buraya eklemedim. Böyle bir karar almamın sebebi ise Birleşik Krallık’ın anayasasının bildiğimiz anlamda bir anayasa biçiminde olmaması, bir nevi içtihatlar bütünü olarak varlığını sürdürmesidir; dolayısıyla da “ilk üç madde” şeklinde ele alınabilecek birtakım temel değerler dizisinden bahsetmek mümkün değildir.

Bu iki istisna dışında, gerek nüfus gerek ekonomi gerekse de etki gücü yönünden öne çıkan hemen her ülkenin anayasasının ilk üç maddesini bu çalışma kapsamında bulabilirsiniz. Avrupa, Asya, (Güney ve Kuzey) Amerika, Afrika ve Avustralya kıtalarının her birinden birden fazla ülkeye yer verdim.

Anayasaların ilk kabul tarihlerini ve varsa yenilenme ve son değiştirilme tarihlerini de parantez içinde belirttim. Bunun yanı sıra, şayet ilgili ülkenin anayasasında “halk”, “devlet”, “cumhuriyet” vs gibi kelime ve kavramlar büyük harfle yazılmış ise büyük harfle, küçük harfle yazılmış ise küçük harfle yazdım. Böylece o ülkenin kelime ve kavramlara yüklediği anlamı okurun daha rahat görebileceğini düşündüm. Son olarak, nadiren de olsa dipnotlar ekleyerek kimi kısaltma ve terimlere açıklama getirme ihtiyacı duydum.

Her ne kadar titizlikle bu çalışmayı tamamladığımı düşünsem ve hatta bir hukukçu olarak hakim olduğuma inandığım bir hukuk dili içerisinde maddeleri ifade ettiğime inansam da, son tahlilde bu çalışmanın profesyonel bir ekip tarafından hazırlanmadığını, tamamen kişisel bir merak ve araştırma güdüsüyle ortaya konulduğunu, dolayısıyla da gözümden veya dikkatimden kaçan kimi eksikliklerin olabileceğini hatırlatmak isterim. Bu bağlamda, bu çevirilere dayanılarak yapılacak herhangi bir işlem veya karardan dolayı herhangi bir sorumluluk almadığımı, tüm sorumluluğun okura ait olduğunu belirtmek isterim.

TEŞEKKÜR

Neredeyse bir “kitapçık” halini alan bu çalışmayı yapabilmesi sağlayan, diğer bir deyişle, Patreon üzerinden desteklerini sunarak bana çeviri konusunda güvenen ve bir anlamda böylesi “ipe sapa gelmez” çalışmaları yapabilmemi olanaklı kılan, daha açık bir ifadeyle, neyi çevireceğim hususunda özgürce inisiyatif almamı teşvik eden herkese en içten teşekkürlerimi iletirim. Söz konusu bu çalışmayı, yalnızca bana bu özgürlük alanının verilmesiyle gerçekleştirebilirdim. Dolayısıyla, aşağıda adı geçen herkesin bu çalışmada bir katkısının olduğunu bildirmek isterim.

Beklenen Dalgakıran, Kolektif Kitap, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, İrem Gökçe Aydın, Nazan Aydın, Salim, Mürşide Akdağ, Reha Furkan Arslan, Salih, Selçuk, Murat Mutlu, Ece Temelkuran, Oğuz Mut, Yeliz Arı, Yasin Ulu, Oya Fidanoğlu Sonel, Nurhan Suerdem, Fikret Manoğlu, Hasan Çakır, S. Mete Akbaba, Evrim Dalkıran, Emrecan Kaya, Evren Erman Rutli, Furkan, Ayşneur Tanrıverdi, Döndü Ünal Haktar, Çağlar, Alper Ertekin, Sinefin Gış, Burak Bayrak, Yunus, Ogi, Ali Cebe, Yalçın Antmen, Maya Türkmen Numan, Bengü Üçüncü, İrem Erzincan, Tarkan Kara, Selçuk S, Meltem, Can Uygan, Serkan Güntekin, Bülent Yılmaz, Dekabeyler, Ceyda, Duru Özkan, Füsun Çiçekoğlu, Cansu Akoğlu, Muhammed Hilmi Koca, Murat Hamidi, Ümüş Özbey, Ethem Onur Bilgiç, Tunç, Atacan Özkaya, Ataberk Emin, Deniz Göktaş, Onur Kaya.

İÇİNDEKİLER

1. AFGANİSTAN

2. ALMANYA

3. ANDORRA

4. ANGOLA

5. ARJANTİN

6. ARNAVUTLUK

7. AVUSTRALYA

8. AVUSTURYA

9. AZERBAYCAN

10. BANGLADEŞ

11. BELARUS