Ümid Gurbanov: 100 Ülkenin Anayasasının İlk Üç Maddesi
https://www.patreon.com/posts/36113847
ÖNSÖZ
Elinizde tuttuğunuz veya daha doğru bir ifadeyle, ekranınızdan size yansıyan bu çalışma, uzun zamandır aklımda dolanıp duran basit bir fikirden ortaya çıkmıştır: “Bir ülkenin anayasasının ilk üç maddesi, o ülke hakkında, kabataslak dahi olsa, birtakım bilgiler sunar bize.”
Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982 tarihli Anayasası’nın ilk üç maddesine baktığımızda, aslında söz konusu bu fikrin veya varsayımın haklılık payı olduğunu görebiliriz: İlk üç madde de, özü itibariyle, “devlet” hakkındadır. Elbette ki, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın merkeze “devlet”i alması bir tesadüf değil, bilinçli bir seçimdir. Bilindiği üzere, 1982 Anayasası, askeri müdahalenin ardından, “özgürlüklerin bize bol geldiği” fikriyle hazırlanmış ve bu bağlamda “devletin sarsılmaz kimliği” ilk üç maddede belirtilerek, dördüncü bir maddeyle bunların değiştirilemeyeceği ve hatta değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği karara bağlanmış ve bu Anayasa halkoylamasına sunulmasının ardından %91,37 “evet” oyu ile kabul edilmiştir.
Bununla beraber, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yenik düşen ve “devlet erki”nin yakın tarihin en sistemli katliamlarını gerçekleştirdiği Almanya’nın 1949 tarihli Anayasasına baktığımızda, ilk üç maddesinde merkeze alınan kavramın artık “devlet” değil, “insan” olduğunu görüyoruz. Elbette ki, bu da bir tesadüf değil, bilinçli bir seçimdir. Tıpkı İran’ın İslam Devrimi’nin ardından 1979 tarihli Anayasası’nın ilk üç maddesinde kesin hatlarla İslam’ın ülkedeki yerini ve işlevini işaret etmesi gibi.
Her ne kadar hukuk fakültesi mezunu olsam da, mesleki bir kaygıyla değil, tamamen kişisel ve basit bir merak sebebiyle başka ülkelerin anayasalarını incelemeye başladım. Ancak işin garip tarafı, tam olarak 202 ülkenin anayasasına “online olarak” İngilizce olarak ulaşabilmeme karşın, Türkçede yaklaşık on beş tane ülkenin anayasasının çevirisini “online olarak” bulabildim. Bu ülkelerin de genel itibariyle “bilindik büyük ülkeler” olduklarını söylememe gerek yok sanırım. Dolayısıyla, yıllar evvel çeviri yapmaya iten güdülerim beni bir kere daha harekete geçirdi: Türkçe kaynaklarda eksikliğini gördüğüm bir şeyi, elimi taşın altına koyarak, kısmen de olsa kapatmak istedim. Söz konusu anayasaların tamamını tek başıma çevirmem mümkün olmayacağı için, en azından aklımdaki fikir, yani anayasaların ilk üç maddesinin önemli olduğu fikri kapsamında katkı sunabileceğim bir çalışma yapmayı uygun gördüm. Bu anlamda, en azından bu çalışma kapsamında, ilgi duyan kimselerin, dünyadaki başka ülkelerin anayasalarını kısmen de olsa karşılaştırma fırsatı yakalayabileceğini umuyorum.
Bu işe başladığımda, 202 anayasanın tamamının ilk üç maddesini çevirmek vardı aklımda, ancak yaklaşık iki hafta süren çeviri sürecinde bu çalışmanın beklediğimden daha hacimli bir hal almaya başladığını gördüm. Şu haliyle bir “kitapçık” sayılabilecek bu çalışma, 202 ülkeyi kapsaması durumunda neredeyse bir “kitap” haline gelecekti. Dolayısıyla, bu süreç boyunca bir karar verdim ve sayıyı 100’e indirdim ki, altından kalkabileceğim bir işe dönüşsün. En nihayetinde çeviri, kendi adıma kahramanlık hikayesine dönüştüreceğim bir iş değil, yaptığım süreç içerisinde kendim de zevk aldıkça sürdürebildiğim bir meşgale sadece. Bu sebeple, idealistliği bir kenara bırakarak, daha pragmatik bir yol izledim.
Adalet Bakanlığı’nın sitesinde bulabildiğim yaklaşık on beş anayasa hariç, geriye kalan ülke anayasalarının çevirisi bana aittir. Adalet Bakanlığı’nın sitesinde bulduklarımı da ilgili ülkelerin anayasaları ile karşılaştırdığımı ve gerekli durumlarda değişiklikler yaptığımı bildirmek isterim. Bu bağlamda, bu çalışmayı sadece “çeviren” adıyla değil, “derleyip çeviren” adıyla yayımlamayı daha uygun buldum.
Öte yandan, her ne kadar halihazırda 102 tane ülkeyi elemiş olsam da, burada olması beklenebilecek iki önemli anayasaya neden yer vermediğime ayrıca açıklık getirmek isterim. Burada bulunması beklenebilecek fakat bulunmayan anayasalardan ilki, ABD Anayasası’dır. Bunun sebebi, ABD Anayasası’nın ilk üç maddesinin haddinden fazla uzun olması ve teknik ayrıntılarla dolu olmasıdır. Üstelik, aslına bakılırsa, ABD Anayasası’nın Türkçesi de bulunmaktadır, ancak çevirisini bizzat yapmadığım bu kadar uzun bir parçayı doğrudan bu çalışmaya eklemenin etik olmayacağını düşündüm. İkinci olarak da Birleşik Krallık Anayasası’nı buraya eklemedim. Böyle bir karar almamın sebebi ise Birleşik Krallık’ın anayasasının bildiğimiz anlamda bir anayasa biçiminde olmaması, bir nevi içtihatlar bütünü olarak varlığını sürdürmesidir; dolayısıyla da “ilk üç madde” şeklinde ele alınabilecek birtakım temel değerler dizisinden bahsetmek mümkün değildir.
Bu iki istisna dışında, gerek nüfus gerek ekonomi gerekse de etki gücü yönünden öne çıkan hemen her ülkenin anayasasının ilk üç maddesini bu çalışma kapsamında bulabilirsiniz. Avrupa, Asya, (Güney ve Kuzey) Amerika, Afrika ve Avustralya kıtalarının her birinden birden fazla ülkeye yer verdim.
Anayasaların ilk kabul tarihlerini ve varsa yenilenme ve son değiştirilme tarihlerini de parantez içinde belirttim. Bunun yanı sıra, şayet ilgili ülkenin anayasasında “halk”, “devlet”, “cumhuriyet” vs gibi kelime ve kavramlar büyük harfle yazılmış ise büyük harfle, küçük harfle yazılmış ise küçük harfle yazdım. Böylece o ülkenin kelime ve kavramlara yüklediği anlamı okurun daha rahat görebileceğini düşündüm. Son olarak, nadiren de olsa dipnotlar ekleyerek kimi kısaltma ve terimlere açıklama getirme ihtiyacı duydum.
Her ne kadar titizlikle bu çalışmayı tamamladığımı düşünsem ve hatta bir hukukçu olarak hakim olduğuma inandığım bir hukuk dili içerisinde maddeleri ifade ettiğime inansam da, son tahlilde bu çalışmanın profesyonel bir ekip tarafından hazırlanmadığını, tamamen kişisel bir merak ve araştırma güdüsüyle ortaya konulduğunu, dolayısıyla da gözümden veya dikkatimden kaçan kimi eksikliklerin olabileceğini hatırlatmak isterim. Bu bağlamda, bu çevirilere dayanılarak yapılacak herhangi bir işlem veya karardan dolayı herhangi bir sorumluluk almadığımı, tüm sorumluluğun okura ait olduğunu belirtmek isterim.
TEŞEKKÜR
Neredeyse bir “kitapçık” halini alan bu çalışmayı yapabilmesi sağlayan, diğer bir deyişle, Patreon üzerinden desteklerini sunarak bana çeviri konusunda güvenen ve bir anlamda böylesi “ipe sapa gelmez” çalışmaları yapabilmemi olanaklı kılan, daha açık bir ifadeyle, neyi çevireceğim hususunda özgürce inisiyatif almamı teşvik eden herkese en içten teşekkürlerimi iletirim. Söz konusu bu çalışmayı, yalnızca bana bu özgürlük alanının verilmesiyle gerçekleştirebilirdim. Dolayısıyla, aşağıda adı geçen herkesin bu çalışmada bir katkısının olduğunu bildirmek isterim.
Beklenen Dalgakıran, Kolektif Kitap, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, İrem Gökçe Aydın, Nazan Aydın, Salim, Mürşide Akdağ, Reha Furkan Arslan, Salih, Selçuk, Murat Mutlu, Ece Temelkuran, Oğuz Mut, Yeliz Arı, Yasin Ulu, Oya Fidanoğlu Sonel, Nurhan Suerdem, Fikret Manoğlu, Hasan Çakır, S. Mete Akbaba, Evrim Dalkıran, Emrecan Kaya, Evren Erman Rutli, Furkan, Ayşneur Tanrıverdi, Döndü Ünal Haktar, Çağlar, Alper Ertekin, Sinefin Gış, Burak Bayrak, Yunus, Ogi, Ali Cebe, Yalçın Antmen, Maya Türkmen Numan, Bengü Üçüncü, İrem Erzincan, Tarkan Kara, Selçuk S, Meltem, Can Uygan, Serkan Güntekin, Bülent Yılmaz, Dekabeyler, Ceyda, Duru Özkan, Füsun Çiçekoğlu, Cansu Akoğlu, Muhammed Hilmi Koca, Murat Hamidi, Ümüş Özbey, Ethem Onur Bilgiç, Tunç, Atacan Özkaya, Ataberk Emin, Deniz Göktaş, Onur Kaya.
İÇİNDEKİLER
1. AFGANİSTAN
2. ALMANYA
3. ANDORRA
4. ANGOLA
5. ARJANTİN
6. ARNAVUTLUK
7. AVUSTRALYA
8. AVUSTURYA
9. AZERBAYCAN
10. BANGLADEŞ
11. BELARUS
12. BELÇİKA
13. BOLİVYA
14. BOSNA-HERSEK
15. BREZİLYA
16. BULGARİSTAN
17. BURKİNA FASO
18. BURUNDİ
19. CEZAYİR
20. ÇAD
21. ÇEK CUMHURİYETİ
22. ÇİN HALK CUMHURİYETİ
23. DANİMARKA
24. ENDONEZYA
25. ERMENİSTAN
26. ESTONYA
27. ETİYOPYA
28. FAS
29. FİLDİŞİ SAHİLİ
30. FİLİSTİN
31. FİNLANDİYA
32. FRANSA
33. GİNE-BİSSAU
34. GUATEMALA
35. GUYANA
36. GÜNEY AFRİKA
37. HAİTİ
38. HIRVATİSTAN
39. HİNDİSTAN
40. HOLLANDA
41. İRAN İSLAM CUMHURİYETİ
42. İRLANDA
43. İSRAİL
44. İSPANYA
45. İSVEÇ
46. İSVİÇRE
47. İTALYA
48. İZLANDA
49. JAPONYA
50. KAMBOÇYA
51. KANADA
52. KARADAĞ
53. KATAR
54. KAZAKİSTAN
55. KOLOMBİYA
56. KONGO CUMHURİYETİ
57. KORE CUMHURİYETİ
58. KORE (DEMOKRATİK HALK CUMHURİYETİ)
59. KOSOVA
60. KOSTA RİKA
61. KUVEYT
62. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
63. KÜBA
64. LETONYA
65. LİTVANYA
66. LÜBNAN
67. LÜKSEMBURG
68. MACARİSTAN
69. MAKEDONYA
70. MALDİVLER
71. MALİ
72. MISIR
73. MOĞOLİSTAN
74. MOLDOVA
75. MONAKO
76. MYANMAR
77. NORVEÇ
78. ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ
79. ÖZBEKİSTAN
80. PAKİSTAN
81. PARAGUAY
82. POLONYA
83. PORTEKİZ
84. RUSYA FEDERASYONU
85. SLOVAKYA
86. SLOVENYA
87. SUUDİ ARABİSTAN
88. ŞİLİ
89. TACİKİSTAN
90. TAYLAND
91. TAYVAN ÇİN CUMHURİYETİ
92. TUNUS
93. TÜRKİYE
94. UKRAYNA
95. UMMAN
96. URUGUAY
97. ÜRDÜN
98. VENEZUELA
99. YEMEN
100. YUNANİSTAN
100 Ülkenin Anayasasının İlk Üç Maddesi.pdf
https://www.patreon.com/posts/36113847